نقد فیلم "زندانیان"

باسمه تعالی

نقد فیلم "زندانیان/”prisoners

کارگردان: دنیس وینلیو

سال انتشار: 2013

بازیگران: هیو جکمن/ جیک جلینهال/ پل دانو/ترنسی هووارد/...

داستان فیلم در یک نگاه: داستان فیلم در مورد ربوده شدن دو دختر بچه هشت ساله است. در این میان پدر یکی از دختر ها(هیو جکمن) به شکلی جدی تر خود را درگیر ماجرا می کند و بطور جداگانه از پلیس و گارآگاه مسئول پرونده(جیک جلینهال) اقدام به یافتن دخترش می کند...

نقد فیلم:

اگر بخواهم در یک کلام فیلم زندانیان را توصیف کنم می گویم این فیلم "بوته آزمایش ایمان انسان " است. شخصیت اصلی فیلم"کلر دووِر" با بازی هیو جکمن یک نجار و تعمیرکار مذهبی است که نشانه های مذهبی بودنش در کل فیلم قابل مشاهده و بارز است از صحنه های مختلف فیلم که به خواندن دعا می پردازد تا صلیبی که بر گردن انداخته است حتی شغلش هم دارای این استعاره مذهبی است، نجاری، شغلی که به اعتقاد مسیحیان پیشه خود مسیح بوده است.

 شروع فیلم با یک نمای باز از یک جنگل برفی آغاز می شود و همراه با زوم بک دوربین آهویی را در کادر می بینیم که در تیررس یک تفنگ شکاری قرار گرفته است. گفتاری که با این صحنه همراه شده قسمتی از دعاهای کتاب مقدس است( که در طول فیلم نیز تکرار می شود): " ای پدر ما که در آسمانی ... نام تو مقدس باد،  ملکوت تو بیاید، اراده تو چنانکه در آسمان است بر زمین نیز حاکم شود، نان کفاف ما را امروز به ما بده، و گناهان ما ببخش، چنانکه ما نیز آنان را که بر ما گناه کرده اند را می بخشیم، ما را در آزمایش میاور، بلکه ما را از شیطان رهایی ده، چرا که ملکوت،قدرت و جلال تا ابد ازان توست... آمین"

و پس از کلمه آمین صدای شلیک گلوله و بر زمین افتادن آهو را می بینیم. شلیکی که توسط پسر دووِر انجام شده و خود او نیز در کنار پسرش نشسته و این شلیک را تحسین می کند.

ماجرای فیلم به نوعی تکرار همین صحنه شکار است با این تفاوت که این بار شکارچی خود شکار می شود. گلوله ای که قرار است به قهرمان فیلم اصابت کند نه جسم او بلکه ایمان او را هدف گرفته است. ربوده شدن دختر قهرمان فیلم عرصه آزمایشی است برای او تا ایمانش را ثابت کند. انگار دعاهایی که در ابتدای فیلم خوانده است مستجاب نمی شوند. خواست تا دچار آزمایش نشود ولی به آزمایشی سخت دچار شد، خواست تا از شریر یا شیطان رهایی یابد ولی گرفتار شری شد که دخترش را ربود وخودش نیز گرفتار شیطان نفسش شد. حتی در صحنه ای تاثیر گذار وقتی همین دعا را تکرار می کند و به آن بند می رسد که گناهان ما را ببخش همانطور که ما گناه دیگران را می بخشیم، نمی تواند قسمت دوم دعا که در مورد بخشش دیگران است را به زبان بیاورد چون در حقیقتِ ماجرا، کسی را که در مورد ربوده شدن دخترش به او مشکوک است نمی بخشد، نه تنها نمی بخشد بلکه او را به شدت شکنجه می کند، کسی را که در واقع امر بیگناه است و جوانیست که از لحاظ ذهنی ناتوان است و خود در کودکی قربانی ماجرایی مشابه شده است.

در مورد ماهیت مورد آزمایش قرار گرفتن و تشابه آن به صحنه شکار جمله ای در فیلم وجود دارد که آن را از زبان پسر دووِر(رالف) می شنویم. او در پاسخ به دختری که از او در مورد احساس ترحم و دلسوزی نسبت به شکار می پرسد اینگونه پاسخ می دهد که آهوها بچه های زیادی دارند که (به خاطر زمستان) گرسنگی می کشند، شکار آهوها کنترل جمعیت آنها است. به بیانی دیگر شکار آهوها نه تنها ظلم در حق آنها نیست بلکه اگر خوب به قضیه نگاه کنیم می فهمیم کمک به آنها است. کمکی که باعث قرار گیری آنها در مسیر صحیح است. شاید بتوان آزمایشی که دووِر دچار آن می شود را نیز همینگونه تعبیر کرد. اینکه آزمایش خداوند نه تنها ظلم در حق او نیست بلکه در نهایت قرار است به او کمک کند تا در ایمانی که به زعم خود کامل می پندارد شک کند و درپی بازیافتن ایمانش برآید.

نکته قابل توجهی که در مورد قهرمان فیلم و ایمانش وجود دارد کیفیت اعتماد یا به تعبیر آشنا تر توکل او به خدا است. او یک جمله مهم دارد: برای بهترین دعا کن و برای بدترین آماده باش. انگار نوعی بی اعتمادی سرار وجود او را گرفته است. ریشه این امر می تواند در گذشته او باشد برای مثال مرگ پدرش که در اواسط فیلم متوجه می شویم پدر دووِر که یک نگهبان زندان بوده است خودکشی کرده است. برای کسی که از توصیه های پدرش برای فرزندش می گوید، خودکشی پدر می تواند عامل تاثیر گذاری در نگاه شکاک و بی اعتماد او به دنیا باشد. این بی اعتمادی که با ماهیت ایمان متناقض است تا صحنه های پایانی فیلم همراه دووِر است. او که همیشه به خود متکی بوده و تا الان خودش به تنهایی می خواسته این مشکل را حل کند در صحنه های پایانی حضورش در فیلم و در ته یک گودال تاریک، درحالیکه دست هایش بسته شده و خونریزی هم دارد، سوت گم شده دخترش را پیدا می کند و این بار با ایمانی بازیافته می گوید: خدایا! از دخترم محافظت کن.

در مقابل قهرمان فیلم شخصیت رباینده بچه ها را می بینیم. پیرزنی که در گذشته به همراه شوهرش جزوه های مذهبی پخش می کردند و به نوعی مبلغ دین خدا بوده اند ولی مرگ پسرشان بر اثر سرطان باعث تغییر نگاه آنها به دنیا می شود. در اینجا نیز نمونه ای دیگر از ایمان و آزمایش شدن آن را می بینیم. ایمانی که تا زمانی استوار است که همه چیز بر وفق مراد است. ایمانی که از سر تسلیم نیست بلکه معامله است با خدا که در آن باید منافع آنکه ایمان آورده تامین شود. در غیر این صورت آن ایمان تبدیل به دشمنی و جنگ علیه خدا می شود. ماجرای این دشمنی با خدا در فیلم نشان داده نمی شود بلکه در بخش های پایانی فیلم بطور مستقیم از زبان خود پیرزن این داستان ها را می شنویم که اگر قرار بود متناسب با سرعت فیلم این داستان نیز در آن گنجانده شود به زمانی بسیار بیشتر از زمان فیلم نیاز بود.

فیلم زندانیان با نام پرمعنایی که دارد انسان هایی را به ما نشان می دهد که هر کدام در زندانی که خود ساخته اند گرفتار شده اند . زندانیان عرصه به نمایش گذاشتن ذات  هر انسانی است. ذات و حقیقیتی که در دوره آرامش از دیگران و حتی خود فرد پنهان مانده است ولی با یک آزمایش برای ما آشکار می شود.